เตติ อวิตกฺกวิจารมตฺตา ธมฺมาฯ เอกธมฺเมปิ…เป.… กโต ยถา ‘‘อปฺปจฺจยา ธมฺมา อสงฺขตา ธมฺมา’’ติฯ

ฉฏฺฐนยสมฺปโยควิปฺปโยคปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สตฺตมนโย สมฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา

[306] เตหิ สมุทยสจฺจาทีหิ ขนฺธตฺตยขนฺเธกเทสาทิเก สมฺปยุตฺเต สติปิ, สมฺปยุตฺเตหิ จ วิปฺปยุตฺเต รูปนิพฺพานาทิเก ตทญฺญธมฺเม สติปิ วิปฺปโยคาภาวโตฯ สงฺเขเปน วุตฺตมตฺถํ วิตฺถาเรน ทสฺเสตุํ ‘‘น หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตโต โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทโต อญฺญธมฺมานํ อวสิฏฺฐานํ กุสลากุสลาพฺยากตธมฺมานํ ขนฺธาทีสุ เกนจิ วิปฺปโยโค น หิ อตฺถิ ขนฺธปญฺจกาทีนํ สงฺคณฺหนโต เตสํฯ เต เอว จิตฺตุปฺปาทาติ เต โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา เอวฯ ตทญฺญธมฺมานนฺติ ตทญฺญธมฺมานมฺปีติ ปิ-สทฺทโลโป ทฏฺฐพฺโพฯ ตถาติ อิมินา น จ เต เอว ธมฺมา อฑฺฒทุติยายตนธาตุโย, อถ โข เต จ ตโต อญฺเญ จาติ อิมมตฺถํ อุปสํหรติฯ

นนุ ตทญฺญภาวโต เอว เตหิ อิตเรสํ วิปฺปโยโค สิทฺโธติ อาห ‘‘น จา’’ติอาทิฯ ตทญฺญสมุทาเยหีติ ตโต โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทโต อญฺญสมุทาเยหิ อญฺเญ โลภสหคตา ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา น โหนฺติฯ กสฺมา? สมุทาเย…เป.… วิปฺปโยคาภาวโตฯ ตสฺสตฺโถ – สมุทาเยน โลภสหคตตทญฺญธมฺมราสินา เอกเทสานํ โลภสหคตธมฺมานํ วิปฺปโยคาภาวโต, ตถา เย เอกเทสา หุตฺวา อญฺเญสํ อวยวานํ สมุทายภูตา, เตสญฺจ สมุทาเยน วิปฺปโยคาภาวโตติฯ อเนน สมุทาเยน อวยวสฺส สมุทายสฺส อวยเวน จ ตสฺส น วิปฺปโยโค, อวยวสฺเสว ปน อวยเวนาติ ทสฺเสติฯ เอส นโยติ ยฺวายํ สมุทยสจฺเจ วุตฺโต วิธิ, เอเสว มคฺคสจฺจสุขินฺทฺริยาทีสุ อรูปกฺขนฺเธกเทสตฺตา เตสนฺติ ทสฺเสติฯ นิรวเสเสสูติ อพหิกตวิตกฺเกสุฯ วิตกฺโก หิ สมุทายโต อพหิกโตฯ ‘‘โส หิ สมุทาโย’’ติอาทิโก วุตฺตนโย ลพฺภตีติ อาห ‘‘อคฺคหเณ การณํ น ทิสฺสตี’’ติฯ